Kune ngozi dzakasiyana-siyana dzepanyama dzinoitika muPeru, dzimwe dzaro dzinongogumira kune imwe chete yezvikamu zvitatu zvePeru nzvimbo dzakakura apo dzimwe dzinowanikwa munyika yose. Nharaunda yeAndes, kunyanya, inoti Anthony Oliver-Smith muAngry Earth , "yakagara iri dambudziko rakawanda-rakawanda pasi pose."
Kune vafambi vakawanda, madambudziko aya haabviri kukonzera zvinetso zvakakomba. Iwe unogona kutarisana nekufambisa kunonoka kunokonzerwa nemafashamo uye kuputika kwemvura - kunyanya kana uri kufamba muPeru nebhasi - asi njodzi yekukuvadza kana yakaipisisa ishoma.
Pane dzimwe nguva, dambudziko guru rinogona kutungamirira mukuvhiringidzika kukuru uye, mumamiriro ezvinhu akaipisisa, kurasikirwa noupenyu - mamiriro ezvinhu anogona kuwedzerwa nehutu hwePeru se nyika inosimudzira. Maererano neBhiny naLeón mumatambudziko eHarare, muPeru , "Kutambudzika muPeru kune njodzi dzepanyama kunowedzera nehurombo uye nekuparadzaniswa pakati pezvinoitwa nesayenzi kana kuti vanhu vachaita sei."
Njodzi dzinotevera dzinowanzoitika muPeru uye dzinowanzobatanidzwa kune mamiriro ekudenga kana geology. Zvakawanda zvinowanikwa pamwe chete kana nguva pfupi pashure pechimwe chiitiko chinosangana, chakadai sekudengenyeka kwenyika kunotungamirira kumarudzi akawanda.
01 of 07
Kudengenyeka kwenyika
Peru inowanzoita kudengenyeka kwenyika , izvo zvinoratidzwa nenhamba yezviratidzo zvinoreva " Zona Segura en Casos de Sismos " ("Safe Zone muKuitika Kwepasi"). Nyika inowanzotarisana neyemagetsi mazana mana gore negore, nekutinhira kukuru kunowanikwa makore ose mashanu kusvika kumatanhatu. Zvigumbuso zvikuru mukati memakore makumi mashanu apfuura zvinosanganisira kudengenyeka kwema1970 kumativi ekuchamhembe-mahombekombe ekumahombekombe uye nzvimbo dzeAndean dzePeru (kuuraya dzinofungidzirwa makumi manomwe makumi mapfumbamwe ePeruvia), kudengenyeka kwaAlto Mayo muna 1990 uye kudengenyeka kwenyika kwakabaya Pisco muna 2007.
02 of 07
Kuputika uye maAvalanche
Kuderera kwemvura kuduku kunowanzoitika muPeru, kunyanya mumatunhu nemasango munguva yekunaya, kazhinji kudzivirira migwagwa uye kuita kuti kunonoka kuendeswa kune dzimwe nyika. Zvizhinji zvezvi zvinotungamirirwa nemabasa evanhu, zvakadai sekuvakwa kwemigwagwa pachavo. Zvisikwa-zvinokonzerwa nemasikirwo emvura zvinonyanya kukonzerwa nekuvhenekera, asi zvinhu zvakadai sokusimama kwematope zvinowanzoitawo basa rinokosha. Zvimwe zvezvinhu zvinoparadza zvakanyanya mumakore makumi mashanu apfuura zvakaguma nemagumisiro achiburuka kubva kuNevado Huascarán, gomo rakakwirira kwazvo muPeru . Muna 1962, ganda rakanyunguduka rakaburuka pagomo, rinotakura rinosanganiswa zvakashata zvemarara. Misha duku mipfumbamwe yakavigwa uye vanhu vanopfuura 4 000 vakaurayiwa. Chechipiri huascarán avalanche yakakonzerwa nekudengenyeka kwenyika kwakaitika muna 1970, zvichiita kuti chivako che glacial chiparadzaniswe kubva pagomo, iyo yakazoviga guta guru reYungay.
03 of 07
Mafashamo
Mafashamo anowanzoitika muPeru, zvikurukuru mumakomo uye musango. Mimwe mataundi, akadai saTingo Maria ari munzvimbo yakakwirira yeJungle ye Huánuco, anoona ruzivo rwakakura rwemvura zhinji kwemakore akawanda (zvichikonzerwa nemvura zhinji). Nzvimbo yeCusco yakaonawo mamwe mafashamo makuru mumakore achangopfuura. Muna 2010, mudslides uye mafashamo emvura yakavhara migwagwa uye nzira dzezvitima, dzakaparadza dzimba dzinofungidzirwa 2 000, dzinoti dzakawanda sevanhu makumi maviri uye dzakasiya vashanyi vakapoteredzwa munzvimbo yose. Imwe nzira inokuvadza yemafashamo inouya kubva kumagungwa emvura mumakomo eAndean. Iyi dzimba isina kudzikama inokonzera mafashamo emvura, ayo akatora zviuru zvehupenyu mumakore zana apfuura.
04 of 07
Tsunami
Tsunami dzakawanda dzakarova gungwa rePeru mumakore mazana mana ekupedzisira. Iyi tsunami ndiyo inokonzerwa nebasa rekushungurudza rinobatanidzwa nePeru-Chile Trench, iri makiromita anenge zana kubva kumhenderekedzo yePeruvia, uko Nazca Plate iri kuderedzwa pasi peSouth America Plate. Zvinyorwa zvinoshaya zvizhinji zvekare kare zvakanyorwa tsunamis, asi avo ve1586, 1604, 1687 uye 1746 vanotenda kuti zvave zvakanyanya kuparadza, kuenzanisa nzvimbo dzose mumhenderekedzo yePeruvia. Pakupedzisira tsunami yakakosha muna 2001 inotevera chivande chepasi 8.4 kumaodzanyemba kwePeru. Tsunami yakatora hupenyu hwevanhu vanenge 26.
05 of 07
Volcanic Eruptions
Kumabvazuva kwePeru inzvimbo yechando chakaita basa. Nzvimbo dzakasiyana-siyana dzemakomo, dzakadai seSabancaya neEl Misti, dzinofungidzirwa kuti dzinogona kutyisa uye dzinoramba dziri pasi pekucherechedza nguva dzose. Pakati pese, kuputika kwemakomo kunokonzera kutyisidzira. Nhoroondo, zvisinei, Peru inoti kune imwe yezvinhu zvinoparadza zvakanyanya pane zvakanyorwa. Muna 1600, Huaynaputina akaputika zvechisimba, achiuraya vanopfuura 1 500 vaPeruvia. Kufa kwekufa kwepanyika kwakanga kusiri chinhu kuenzaniswa nenjodzi yenyika inokonzerwa nekuputika. Nyanzvi dzeGeologist dzinobva kuYunivhesiti yeCalifornia dzinotenda kuti yakawanda yezvikamu zvakasunungurwa mumhepo zvakashandura mamiriro okunze enyika, zvichikonzera kunyanya muRussian Famine - chiitiko chakauraya inofungidzirwa mamiriyoni maviri eRussia.
06 of 07
El Niño
El Niño yakaoma uye haisati ichinzwisisa zvakakwana kutonhora kusina kunowanzoitika kune makore matatu kusvika kune manomwe. Pakaitika chiitiko cheEl Niño, "hukama hwepakati pemhepo, maruva emvura, oceanic uye yekushisa kwepasi uye zvisikwa zvipenyu zvinopinda muzviito zvinoparadza" (Earth Observatory; "Chii chinonzi El Niño?"). MuPeru, izvi zvinotungamirira kumamiriro ekunze anokanganisa uye anokuvadza maitiro. Mvura inonaya inowira munharaunda inonaya isina mvura ine mhenderekedzo dzegungwa, zvichiita kuti mafashamo uye zviitiko zvinoshamwaridzana. Panguva imwe chete, makomo anokwanisa kutambura nemvura inopisa. IEl Niño ya 1997-1998 - yakaipisisa munhau yechangobva kuitwa - yakakanganisa vanhu vanosvika 600 000, kusanganisira mazana evanhu vakaurayiwa, dzimba 40 500 dzakaparadzwa kana kuparadzwa uye kushambidzwa kwezviuru zvemakiromita emigwagwa uye mabhiriji.
07 of 07
Dendaase
Zvirwere zvakasiyana nedzimwe njodzi dzepanyika pakuti hazvirevi kuti zvine chokuita nemamiriro okunze. Zviratidzo zvevanhu, zvakadai sokumusha kweguta uye kusvibiswa kwehutsanana, zvinoitawo basa guru mukutanga kwekubuda kana zvirwere. Vafambi vanofanirwa kuwana zvirongwa zvose zvePeru vasati vafamba. Dzimwe zvirwere zvinogona kuipa, zvakadai semarariya uye dengue fever, hazvina zvirwere. Muzviitiko izvi, kudzivisa kurumwa kwemumyoyo ndiyo nzira huru yekudzivirira.
> References:
- > "Njodzi Dzinongoitika MuPeru: Kukonzera uye Kukuvadza" - Kenneth R. Young naBlanca León
- > "Peru: Njodzi Dzinongoitika Dzoga Nemigumisiro Yadzo" - Nyika Studies
- > "Peru: Nyika yeAndean ine Dambudziko Rinokosha uye Dambudziko Rekugadzirisa Matambudziko" - Heriberto Urby Jr., David A. McEntire uye Ekong J. Peters
- > Nyika Inotyisa: Njodzi muAnthropological Perspective - Anthony Oliver-Smith naSusanna M. Hoffman